Denkt u: “dat treft mij niet, mijn tanks zijn van roestvaststaal!” Lees dan verder want juist dát is het probleem.
Vraag een beroepsschipper of een jachteigenaar van vóór de jaren zeventig naar de watertank in hun schip en ze beschrijven een stalen watertank die ter conservering werd gecementeerd. Cementeren is het conserveren met een papje van metsel- of beton-specie dat met een kwast wordt opgebracht. Het water uit een gecementeerde tank is opmerkelijk zuiver en zonder bijsmaak en als de cementlaag goed is aangebracht is het niet alleen een goede maar zelfs een roestregulerende conservering. Lichte roest wordt door cement gebonden en gepassiveerd waardoor het roestproces stopt. Vergelijkbaar met het verschijnsel dat betonwapeningsstaal bijna altijd roestig in het beton gaat maar onder andere bij het koppensnellen geheel blank (ontroest) tevoorschijn komt (niet te verwarren met ‘betonrot’ dat hele andere oorzaken heeft). Ook kielen, scheepsvlakken, ballasttanks en andere ruimten en oppervlakken lieten zich dankbaar conserveren met specie. Een niet onbelangrijk gegeven is dat cementeren bijna niets kost; niet qua materiaal, niet qua voorbehandeling en niet qua verwerking. Het is niet bedwelmend en het is milieuvriendelijk.
Was men te laat met inspectie of onderhoud van een watertank en werd het water al wat bruin van de roest, dan was er niet veel voor nodig om de tank opnieuw succesvol te behandelen.
Na het cementeren van tanks kwamen de chemische conserveringen. De één wat beter dan de ander en ieder soort met z’n eigen nadelen maar niet één opwegend tegen de voordelen van cementeren.
Niet getreurd echter, met het aanbreken van de jaren tachtig kwam het gebruik van roestvaststaal voor tanks in opmars en daarmee lijken alle problemen te zijn opgelost. Roestvrijstaal bestaat niet, roestvaststaal is de officiële term en terecht want in de afgelopen tien jaar neemt het aantal door roest aangetaste roestvaststalen objecten toe.
Ik werd benaderd om een onderzoek in te stellen naar de oorzaak van het lekken van diverse roestvaststalen watertanks. Enkele van deze tanks waren nog geen half jaar in gebruik.
Er zijn een aantal oorzaken denkbaar zoals slecht laswerk, geen of slechte nabehandeling van het laswerk (eventueel in combinatie met de toegepaste roestvaststaalkwaliteit), elektrolyse of een combinatie van factoren. We onderzochten deze oorzaken en konden in enkele gevallen één ervan als medeoorzaak aanmerken maar er bleek altijd meer aan de hand. Daarnaast waren er gevallen waarbij van geen van deze oorzaken sprake was en toch vielen er gaten in de tank.
Ik nam contact op met het corrosielaboratorium van TNO te Den Helder. Onderzoek wees uit dat de tanks waren aangetast door een micro-biologisch organisme; een bacterie.
Wanneer roestvaststaal zich bevind in een waterig medium, blijkt aantasting te ontstaan door metaaloxiderende bacteriën: ijzer- en mangaan-bacteriën. Het gebied naast de lassen, de zogenaamde ‘haz’ (heat affected zone) is daarvoor met name gevoelig. Een ruw oppervlak (op microscopisch niveau) blijkt daarbij een versterkende factor te zijn. De genestelde bacteriën vormen vervolgens een voedingsbodem voor weer andere bacteriën.
Ook roestvaststalen vuilwatertanks zijn dus kwetsbaar want juist vuil water is voor bacteriën een voedingsbodem.
Aantasting door metaal-oxiderende bacteriën vindt vooral plaats bij stilstaand water. Bij het verkeerd lassen (geen tegengas, geen doorlassing en/of het niet beitsen van de las) van verbindingen tussen tankzijden ontstaan oppervlaktestructuren waaraan de bacteriën zich gemakkelijk kunnen hechten.
De snijkanten van de plaat worden, indien voldoende doorgelast, natuurlijk gevloeid waardoor ze minder kwetsbaar zijn, vooral omdat het oppervlak na doorlassen gladder is.
Spoelen en desinfecteren remt of stopt de ontwikkeling van de bacteriën echter voorwaarde is wel dat de conditie van een tank zodanig is dat spoelen en desinfecteren één maal per jaar kan plaats vinden. Als laswerk dermate slecht is dat bacteriën zich gemakkelijk hechten, dan kan een half jaar al fataal zijn.
